Forum na temat przemocy w rodzinie

[kulerzynka]

http://www.kobietaiprawo.pl/przemoc-domowa.html
Jakie przepisy regulują kwestię przemocy domowej?

Przestępstwo określane potocznie przemocą w rodzinie czy przemocą domową jest uregulowane w kodeksie karnym w art. 207, który brzmi:

Art. 207. § 1. Kto znęca się fizycznie lub psychicznie nad osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy albo nad małoletnim lub osobą nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 2. Jeżeli czyn określony w § 1 połączony jest ze stosowaniem szczególnego okrucieństwa, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
§ 3. Jeżeli następstwem czynu określonego w § 1 lub 2 jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie, sprawca
podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.

Znamionami, czyli cechami charakterystycznymi tego przestępstwa są:

-Znęcanie się- przyjmuje się, że chodzi tutaj o takie działanie sprawcy, na które składa się pewien proces, a więc dane zachowanie nie jest jednorazowe (nie np. jednorazowe pobicie- wówczas w grę mogą wchodzić inne przestępstwa). Działanie sprawcy ma mieć charakter wielokrotny, powtarzalny.

Zaniechanie określonego działania przez sprawcę także może rodzić dla niego odpowiedzialność karną (np. zaniedbywanie dzieci, niezaspokajanie podstawowych potrzeb materialnych członka rodziny narażając go na cierpienie);

Fizyczne lub psychiczne znęcanie się- do zaistnienia przestępstwa z art. 207 wystarczy, że sprawca dopuszcza się jednego z rodzajów przemocy (tzn. psychicznej lub fizycznej).

Przemoc fizyczna to takie zachowanie, które jest skierowane przeciw życiu lub zdrowiu ofiary. Może przybierać różnorodne formy- bicie, kopanie, popychanie, szturchanie, policzkowanie, obezwładnianie, zamykanie w domu. Jeśli sprawca działa szczególnie okrutnie (np. używa niebezpiecznych narzędzi, broni, noża, stosuje wymyślne formy przemocy) za jego czyn grozi mu wyższy wymiar kary. (Art.207§ 2)

Również zachowania sprawcy o charakterze przemocy seksualnej (wymuszanie współżycia seksualnego, zmuszanie do nieakceptowanych przez ofiarę form współżycia lub praktyk seksualnych) są formą fizycznego znęcania się. Wymuszanie współżycia seksualnego, a tym bardziej gwałt także w małżeństwie jest przestępstwem. Sprawca może wówczas odpowiadać także z art. 197 kodeksu karnego.

Psychiczne znęcanie się to działanie, które charakteryzuje się poniżaniem ofiary, wzbudzaniem w niej poczucia zagrożenia, niebezpieczeństwa, ale także niezaspokajaniem potrzeb materialnych (przemoc ekonomiczna). Typowymi przykładami będą: wyśmiewanie, krytykowanie, kontrola i ograniczanie wolności ofiary np. poprzez zakaz kontaktów z innymi osobami (rodziną, przyjaciółmi),grożenie, obrzucanie wyzwiskami, stosowanie zakazów i nakazów (zakaz podjęcia pracy, wyjścia na zakupy), obarczanie ofiary wyłączną odpowiedzialnością za utrzymanie rodziny, nie przyczynianie się do wspólnych wydatków, odbieranie ofierze jej środków finansowych (wynagrodzenia za pracę, renty).

Sprawca znęca się nad osobą najbliższą, inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy albo nad małoletnim lub osobą nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny.

Krąg osób najbliższych określony przez art. 115 § 11 kodeksu karnego to: małżonek, wstępny (np. rodzice, dziadkowie), zstępny (np. dzieci, wnuki), rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu (np. zięć, teść) osoba pozostająca w stosunku przysposobienia (adoptowana lub adoptująca) oraz jej małżonek, a także osoba pozostająca we wspólnym pożyciu (konkubent).

Inna osoba pozostająca w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy to np. osoba, którą sprawca faktycznie się opiekuje (np. daleka krewna), albo, którą sprawca utrzymuje. Ważne jest tutaj, aby osoba ta, ofiara przemocy, była zależna od sprawcy- formalnie (na podstawie stosunku prawnego) lub faktycznie.

Wreszcie ostatni krąg podmiotów to małoletni, oraz osoby nieporadne- np. niepełnosprawne ruchowo, upośledzone umysłowo, obłożnie, przewlekle chore.

Art. 207 § 3 definiuje kwalifikowany typ przestępstwa znęcania się. Mowa tu o zaistnieniu takiego skutku działania sprawcy, którym jest targnięcie się na swoje życie przez ofiarę przemocy. Dla zaistnienia przestępstwa nie jest istotne, czy ofiara dokona skutecznej próby samobójczej.

Natomiast ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie z dnia 29 lipca 2005 definiuje przemoc w rodzinie jako:

jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie naruszające prawa lub dobra osobiste osób wymienionych w pkt 1, (osób najbliższych lub wspólnie zamieszkujących lub gospodarujących) w szczególności narażające te osoby na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, naruszające ich godność, nietykalność cielesną, wolność w tym seksualną, powodujące szkody na ich zdrowiu fizycznym lub psychicznym, a także wywołujące cierpienia i krzywdy moralne u osób dotkniętych przemocą.

Inne rodzaje przestępstw, które mogą składać się na przemoc domową

Przestępstwo znęcania się określone w art. 207, będzie zachodzić wówczas, gdy sprawca działa w sposób powtarzalny, a więc jego czyn ma charakter ciągły. Jeśli jednak sprawca dokona jednorazowego aktu przemocy lub nie można udowodnić mu znęcania na przestrzeni czasu, nie oznacza to, że nie może być pociągnięty do odpowiedzialności za inne przestępstwa.

Poniżej znajdują się przykładowe przepisy kodeksu karnego, które mogą mieć zastosowanie do czynów sprawców przemocy domowej:

Art. 156. § 1. Kto powoduje ciężki uszczerbek na zdrowiu w postaci:
1) pozbawienia człowieka wzroku, słuchu, mowy, zdolności płodzenia,
2) innego ciężkiego kalectwa, ciężkiej choroby nieuleczalnej lub długotrwałej, choroby realnie zagrażającej życiu, trwałej choroby psychicznej, całkowitej lub znacznej trwałej niezdolności do pracy w zawodzie lub trwałego, istotnego zeszpecenia lub zniekształcenia ciała, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
§ 2. Jeżeli sprawca działa nieumyślnie, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§ 3. Jeżeli następstwem czynu określonego w § 1 jest śmierć człowieka, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.

Art. 157. § 1. Kto powoduje naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia, inny niż określony w Art. 156 § 1, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 2. Kto powoduje naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia trwający nie dłużej niż 7 dni, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
§ 3. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 lub 2 działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
§ 4. Ściganie przestępstwa określonego w § 2 lub 3, jeżeli naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia nie trwał dłużej niż 7 dni, odbywa się z oskarżenia prywatnego.
§ 5. Jeżeli naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia trwał dłużej niż 7 dni, a pokrzywdzonym jest osoba najbliższa, ściganie przestępstwa określonego w § 3 następuje na jej wniosek.

Uwaga: w tym przypadku przydatne będzie posiadanie obdukcji lekarskiej, z której będzie wynikać ile dni trwał rozstrój zdrowia, a co za tym idzie, czy sprawa będzie się toczyć z oskarżenia publicznego (gdy rozstrój zdrowia trwa powyżej 7 dni), czy z oskarżenia prywatnego (poniżej 7 dni).

Art. 157a. § 1. Kto powoduje uszkodzenie ciała dziecka poczętego lub rozstrój zdrowia zagrażający jego życiu,
podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
§ 2. Nie popełnia przestępstwa lekarz, jeżeli uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia dziecka poczętego są następstwem działań leczniczych, koniecznych dla uchylenia niebezpieczeństwa grożącego zdrowiu lub życiu kobiety ciężarnej albo dziecka poczętego.
§ 3. Nie podlega karze matka dziecka poczętego, która dopuszcza się czynu określonego w § 1.

Przepis tego artykułu może mieć zastosowanie do sprawcy, który wobec kobiety ciężarnej dopuszcza się przemocy mogącej skutkować uszkodzeniem dziecka poczętego.

Art. 197. § 1. Kto przemocą, groźbą bezprawną lub podstępem doprowadza inną osobę do obcowania płciowego,
podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
§ 2. Jeżeli sprawca, w sposób określony w § 1, doprowadza inną osobę do poddania się innej czynności seksualnej albo wykonania takiej czynności, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 3. Jeżeli sprawca dopuszcza się zgwałcenia określonego w § 1 lub 2, działając ze szczególnym okrucieństwem lub wspólnie z inną osobą, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.

Wymuszanie współżycia, gwałcenie i zmuszanie kogoś do wykonywania innych praktyk seksualnych jest przestępstwem także w małżeństwie. Więcej na temat przemocy seksualnej czytaj tu.

Art. 208. Kto rozpija małoletniego, dostarczając mu napoju alkoholowego, ułatwiając jego spożycie lub nakłaniając go do spożycia takiego napoju, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Art. 209. § 1. Kto uporczywie uchyla się od wykonania ciążącego na nim z mocy ustawy lub orzeczenia sądowego obowiązku opieki przez niełożenie na utrzymanie osoby najbliższej lub innej osoby i przez to naraża ją na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
§ 2. Ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego, organu opieki społecznej lub właściwej instytucji.
§ 3. Jeżeli pokrzywdzonemu przyznano świadczenie z funduszu alimentacyjnego, ściganie odbywa się z urzędu.

Ustawa wymaga, aby uchylanie się od obowiązku alimentacyjnego miało charakter uporczywy, co oznacza, że jednorazowe niezapłacenie alimentów nie będzie wystarczające do pociągnięcia sprawcy do odpowiedzialności karnej za ten czyn.


Art. 210. § 1. Kto wbrew obowiązkowi troszczenia się o małoletniego poniżej lat 15 albo o osobę nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny osobę tę porzuca, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§ 2. Jeżeli następstwem czynu jest śmierć osoby określonej w § 1, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

Art. 211. Kto, wbrew woli osoby powołanej do opieki lub nadzoru, uprowadza lub zatrzymuje małoletniego poniżej lat 15 albo osobę nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

Przykładem zachowania, które może być karane na mocy powyższego przepisu jest sytuacja, w której np. ojciec dziecka zatrzymuje je, uprowadza dziecko, wbrew woli matki, która na mocy wyroku sądu (np. po rozwodzie) ma wyłączne prawo do opieki nad dzieckiem.

Jakie środki mogą zostać zastosowane w stosunku do sprawcy przemocy w trakcie postępowania karnego?

Na etapie postępowania karnego uprawnione organy (prokurator lub sąd) mogą zastosować wobec podejrzanego/oskarżonego środki zapobiegawcze, które mają na celu zabezpieczyć prawidłowy tok procesu. Stosuje się jeden środek zapobiegawczy w danym czasie. Poniżej znajduje się pełna ich lista, choć w sprawach o przemoc najczęściej zastosowanie będą miały dozór policyjny oraz tymczasowe aresztowanie.

Pokrzywdzona na etapie postępowania prokuratorskiego (już po przedstawieniu zarzutów podejrzanemu przez prokuratora), a oskarżycielka posiłkowa w trakcie postępowania przed sądem, może wnioskować o zastosowanie poniższych środków względem podejrzanego/oskarżonego. Jeśli pokrzywdzona w trakcie postępowania przed sądem nie występuje w roli oskarżycielki posiłkowej, to wówczas może próbować wnosić taki wniosek do prokuratora (ale prokurator nie jest wtedy związany jej prośbą).

Tymczasowe aresztowanie:

-może być zastosowane w stosunku do podejrzanego, gdy zachodzi:

1.Uzasadniona obawa ucieczki lub ukrywania się oskarżonego, zwłaszcza, gdy nie można ustalić jego tożsamości albo nie ma o­n w kraju stałego miejsca pobytu (art. 258 § 1 pkt.1 Kodeksu postępowania karnego).

2.Uzasadniona obawa, że oskarżony będzie nakłaniał do fałszywych zeznań lub wyjaśnień lub w inny bezprawny sposób będzie utrudniał postępowanie karne (art. 258 § 1 pkt.2 Kodeksu postępowania karnego).

Obawa matactwa może w szczególny sposób odnosić się do sprawców przemocy domowej, którzy mogą nakłaniać otoczenie (sąsiadów, znajomych, rodzinę) do składania fałszywych zeznań, a także starać sięzastraszyć samą ofiarę przestępstwa. Oskarżony może jej grozić zemstą, jeśli nie wycofa o­na swoich poprzednich zeznań przeciw niemu. Jeśli obawa matactwa wydaje się być realna, warto wnioskować o tymczasowy areszt.

3.Wyjątkowo także wtedy, gdy zachodzi uzasadniona obawa, że oskarżony, któremu zarzucono popełnienie zbrodni lub umyślnego występku, popełni przestępstwo przeciwko życiu, zdrowiu lub bezpieczeństwu powszechnemu, a zwłaszcza, gdy groził uprzednio popełnieniem takiego przestępstwa.(art. 258 § 3 kodeksu postępowania karnego)

Jeśli więc sprawca przemocy po wszczęciu przeciwko niemu postępowania nadal odgraża się, że popełni przestępstwo na szkodę pokrzywdzonej (np. z art. 190 § 1- groźba karalna), a groźba ta wywoła obawę, że rzeczywiście zostanie spełniona, to wówczas sytuacja taka może być podstawą do tymczasowego aresztowania.

Poręczenie majątkowe i niemajątkowe- jest to swoista umowa pomiędzy oskarżonym a organem procesowym, że w zamian za gwarancję określonego zachowania się, oskarżony będzie pozostawał na wolności na czas postępowania.

Przy poręczeniu majątkowym gwarancja określonego zachowania się jest składana w postaci praw majątkowych, a to: pieniędzy (w polskich złotych lub walucie obcej), papierów wartościowych, zastawu na rzeczach lub hipoteki. Poręczenie przepada, gdy oskarżony ucieknie lub ukryje się.

Poręczenia niemajątkowe mogą mieć charakter poręczenia społecznego (np. zakładu pracy) albo indywidualnego ( osoby godnej zaufania- np. posła).

Dozór Policji (lub przełożonego wojskowego w przypadku żołnierza) polega na tym, że oskarżony przebywając na wolności zobowiązany jest do pewnego zachowania. Może to być:

-zakaz wydalania się z miejsca pobytu

-zgłaszanie się na Policję w określonych odstępach czasu

-informowanie Policji o zamiarze wyjazdu

-inne ograniczenie swobody oskarżonego, niezbędne do prawidłowego wykonywania dozoru (np. zakaz zbliżania do pokrzywdzonej).

-Zakaz opuszczania kraju- może być połączony z zatrzymaniem/zakazem wydania dokumentu pozwalającego na wyjazd.

Nakazy i zakazy zachowania- należą tu: zawieszenie w czynnościach służbowych lub w wykonywaniu zawodu, nakazanie powstrzymania się od określonej działalności, nakazanie powstrzymania się od prowadzenia pojazdów.

Jakie środki prawne przysługują ofierze przemocy?

Na etapie postępowania przygotowawczego ofiara przemocy-pokrzywdzona (jak każda ofiara przestępstwa) ma prawo do:

-interwencji Policji, w tym sporządzenia przez funkcjonariuszy notatki służbowej z interwencji;

-wylegitymowania policjantów z imienia i nazwiska oraz numeru legitymacji służbowej, co może być konieczne, gdyby w przyszłości trzeba było składać na nich skargę lub wzywać jako świadków do sądu;

-żądania, by w stosunku do sprawcy zastosowano odpowiednie środki- zatrzymania go na 48 godzin lub w przypadku sprawcy nietrzeźwego- odwiezienia go do izby wytrzeźwień;

-złożenia zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa ustnie lub pisemnie (listem poleconym lub składając pismo osobiście);

-niezwłocznej informacji o tym, czy organ prowadzący postępowanie przygotowawcze (Policja lub prokuratura) wydał postanowienie o odmowie postępowania lub o jego wszczęciu niezwłocznie po otrzymaniu zawiadomienia o przestępstwie (art. 305 k.p.k.). Jeśli zobowiązany organ nie dokona tego w przeciągu 6 tygodni od złożenia przez pokrzywdzoną zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa, pokrzywdzonej przysługuje zażalenie;

- zażalenia na postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania lub jego umorzeniu;

-przejrzenia akt sprawy, o czym pokrzywdzona powinna zostać pouczona;

-składać wnioski dowodowe;

-wnieść o przeprowadzenie postępowania mediacyjnego;

-pouczenia o uprawnieniach związanych z dochodzeniem roszczeń majątkowych;

-pouczenia o możliwości występowania w charakterze oskarżycielki posiłkowej;

-osoba najbliższa dla oskarżonego ma prawo do odmowy zeznań lub odpowiedzi na pytanie;

W czasie rozprawy, jeśli pokrzywdzona nie zgłosi się jako oskarżycielka posiłkowa, nie jest już stroną postępowania, ale ma prawo do:

-pozostania na sali rozpraw, nawet gdyby miała składać zeznania jako świadek- wówczas sąd przesłuchuje ją w pierwszej kolejności;

-złożenia wniosku o nałożenie na oskarżonego obowiązku naprawienia szkody najpóźniej do zamknięcia przewodu sądowego;

Co to jest postępowanie przygotowawcze i kto je prowadzi?

Postępowanie przygotowawcze to ten etap postępowania karnego, podczas organy wymiaru sprawiedliwości sprawdzają, czy rzeczywiście zostało popełnione przestępstwo, zbierają i zabezpieczają dowody w sprawie. Postępowanie przygotowawcze kończy się: skierowaniem aktu oskarżenia do sądu, umorzeniem postępowania (najczęściej z powodu braku dowodów), skierowaniem do sądu wniosku o warunkowe umorzenie lub wniosku o umorzenie postępowania i zastosowania środków zabezpieczających.

Postępowanie to prowadzone jest przez Policję lub prokuraturę. Jeśli postępowanie prowadzi Policja, to prokuratura sprawuje nad nim nadzór. Zawsze jednak to prokurator decyduje o tym, czy wszcząć postępowanie i w jaki sposób go zakończyć (skierowaniem aktu oskarżenia do sądu lub umorzeniem). W postępowaniu przygotowawczym to prokurator jest także organem uprawnionym do stosowania środków zapobiegawczych, za wyjątkiem tymczasowego aresztowania, o czym decyduje tylko sąd.

Co zrobić, gdy postępowanie przygotowawcze zostanie umorzone?

Informacja o umorzeniu postępowania dostarczana jest pokrzywdzonej w formie postanowienia prokuratora. Postanowienie takie zawiera także uzasadnienie decyzji- zazwyczaj postępowanie w sprawach o przemoc domową umarza się z powodu braku lub niewystarczającej ilości dowodów, pozwalających na skierowanie aktu oskarżenia do sądu.

W sytuacji takiej pokrzywdzona ma prawo złożenia odwołania od decyzji organu, który wydał postanowienie (np. prokuratury rejonowej) do wyższej instancji (np. prokuratury okręgowej). Informacja na temat tego, w jakim terminie i do kogo należy kierować odwołanie musi znajdować się w piśmie zawierającym postanowienie o umorzeniu.

Co to znaczy, że postępowanie toczy się z oskarżenia publicznego?

W Polsce większość przestępstw ściganych jest z oskarżenia publicznego, co oznacza, że organy ścigania (policja, prokuratura, sądy) wszczynają i prowadzą postępowanie karne niezależnie od złożenia przez zainteresowane osoby (np. pokrzywdzonego) odpowiedniej skargi, czy wniosku o ściganie. Organy wymiaru sprawiedliwości w sprawach o przestępstwa ścigane z urzędu wszczynają postępowanie, jeśli tylko powezmą informację o popełnieniu przestępstwa. Przestępstwo określone w art. 207 kk. zalicza się do tej grupy przestępstw.

W sprawach o niektóre przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego postępowanie toczy się dopiero po złożeniu przez uprawniony podmiot wniosku o ściganie (np. przestępstwo zgwałcenia art. 197 kk).

Część przestępstw określonych w kodeksie karnym ściganych jest z oskarżenia prywatnego.

W jaki sposób zbierać dowody?

Dowody w sprawie będą potrzebne do tego, aby prokuratura prowadząca postępowanie karne mogła wystąpić przeciwko sprawcy z aktem oskarżenia do sądu. Często sprawy o przemoc domową są umarzane właśnie z powodu braku wystarczającej ilości dowodów, a jako, że przemoc odbywa się w czterech ścianach i niekiedy przybiera wyłącznie postać przemocy psychicznej lub ekonomicznej, tym trudniej jest ją udowodnić. Poniższa lista dowodów ma pomóc w lepszym przygotowaniu się do postępowania. ( Uwaga! Przestępstwo określone w art. 207 kk. jest przestępstwem ściganym z urzędu, więc to nie na ofierze leży obowiązek zgromadzenia dowodów przeciwko sprawcy, tylko na organach ścigania).

Jako dowody posłużyć mogą: obdukcja lekarska (w przypadku przemocy fizycznej), a więc zaświadczenie z badania lekarskiego, w którym lekarz opisuje stwierdzone obrażenia ciała, a często podaje też prawdopodobną przyczynę tychże obrażeń. Obdukcja lekarska jest jednym z najmocniejszych dowodów w postępowaniu o znęcanie się nad członkiem rodziny. Finansowanie

Zeznania świadków- członków rodziny, sąsiadów, osób, które pośrednio wiedziały o fakcie przemocy (np. personel organizacji, ośrodków, do których ofiara przemocy zwracała się o pomoc). Często jedynym świadkiem jest sama ofiara przemocy. Świadkami w procesie karnym mogą być osoby niepełnoletnie. Trzeba jednak pamiętać o tym, że osoby najbliższe względem podejrzanego (tzn. małżonek, wstępni-rodzice, dziadkowie, pradziadkowie, itd., zstępni-dzieci, wnuki, prawnuki, itd., rodzeństwo, powinowaci w tej samej linii lub stopniu  np. teść, szwagier, osoba przysposobiona (adoptowana) lub przysposabiająca (adoptująca) oraz małżonkowie tych osób, oraz osoba pozostająca w we wspólnym pożyciu- konkubent, konkubina, partner/-ka) mają prawo odmowy zeznań. Oznacza to także, że sama ofiara przemocy może odmówić zeznań przeciwko sprawcy, nawet, jeśli to o­na sama wcześniej złożyła zawiadomienie o przestępstwie.

Wyjaśnienia oskarżonego

To także istotny dowód- może być i tak, że wyjaśnienia oskarżonego ( a wcześniej podejrzanego) będą konfrontowane tylko z zeznaniami ofiary. Oskarżony nie ma obowiązku zeznawać przeciwko sobie, ani dostarczać dowodów na swoją niekorzyść. Oskarżony ma prawo odmówić zeznawania bez podawania przyczyny. Inni świadkowie mają takie prawo tylko wtedy, gdy zezwala na to ustawa.

Zaświadczenia o pobytach w ośrodkach, centrach pomocy dla ofiar przemocy- jeśli ofiara przemocy szukała wcześniej pomocy w schroniskach, noclegowniach, ośrodkach dla kobiet/ofiar przemocy, wówczas zaświadczenie z takiej placówki będzie również mogło stanowić wiarygodny dowód w sprawie.

Notatki służbowe z interwencji policyjnych- podczas interwencji policyjnych funkcjonariusze zobowiązani są sporządzać notatki służbowe, w których opisują m.in. cel, przyczynę i przebieg interwencji. Notatki służbowe nie mogą zastępować dowodu z wyjaśnień podejrzanego lub zeznań świadka. na wniosek prokuratury lub sądu Policja może zostać wezwana do przedłożenia notatek służbowych, które następnie mogą być wykorzystane jako dowód w sprawie. Dlatego istotne jest, aby dopilnować, by podczas interwencji policyjnej notatki zostały sporządzone.

Kiedy sąd może nakazać sprawcy opuszczenie lokalu i zakaz zbliżania się do pokrzywdzonej?

Zakaz zbliżania jest środkiem zapobiegawczym stosowanym na szeroką skalę w USA i innych krajach opartych na systemie prawa precedensowego. W Polsce bywał dotychczas wykorzystywany przez prokuratorów na mocy interpretacji przepisu zawartego w art. 275 § 2 kodeksu postępowania karnego. Obecnie, po nowelizacji kodeksu karnego, obowiązującej od 21.11.2005, zakaz zbliżania został wprowadzony jako środek zapobiegawczy stosowany łącznie z dozorem policyjnym. Wprowadzono także nakaz opuszczenia przez sprawcę lokalu, co może przyczynić się do tego, że to sprawca, a nie jak bywało dotychczas, ofiara, będzie musiał wyprowadzić się z mieszkania.

I tak, jeżeli zachodzą przesłanki dla zastosowania tymczasowego aresztowania wobec oskarżonego o przestępstwo popełnione z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej wobec członka rodziny, sąd może zamiast tymczasowego aresztowania zastosować dozór Policji, pod warunkiem, że oskarżony opuści lokal zajmowany wspólnie z pokrzywdzonym, w wyznaczonym przez sąd terminie, i określi miejsce pobytu.
W razie opuszczenia lokalu, prokurator ustanawiając w postępowaniu przygotowawczym dozór policyjny może zakazać oskarżonemu kontaktu z pokrzywdzonym w określony sposób.

Zakaz zbliżania, czy kontaktu sprawcy z ofiarą w praktyce oznacza, że w toku postępowania przygotowawczego podejrzany, wobec którego nie zostało orzeczone tymczasowe aresztowanie ( a więc przebywa na wolności) nie może zbliżać się na określoną odległość do ofiary, czy przebywać w tych samych miejscach, co o­na. Taki środek ma zapobiec ewentualnym próbom zastraszania, szantażowania osoby pokrzywdzonej przez podejrzanego, a także zmniejszyć dolegliwość dla osoby pokrzywdzonej związaną z samą koniecznością znoszenia jego obecności.

Od 21.11. 2005 obowiązuje ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, która zmieniła niektóre przepisy kodeksu karnego. Obecnie sąd może także, umarzając warunkowo postępowanie karne wobec sprawcy przestępstwa popełnionego z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej wobec członka rodziny albo zawieszając wykonanie kary za takie przestępstwo, nałożyć obowiązek powstrzymywania się przez sprawcę kontaktowania się z pokrzywdzoną lub innymi osobami w określony sposób,
lub opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z osobą pokrzywdzoną.
Nakładając na sprawcę takie obowiązki, sąd określa sposób kontaktu skazanego z pokrzywdzonym, ale może także zakazać zbliżania się skazanego do pokrzywdzonego w określonych okolicznościach.

Co to znaczy, że mogę być oskarżycielką posiłkową w procesie?

W sprawach ściganych z oskarżenia publicznego ( a więc także w sprawach o znęcanie się nad członkiem rodziny) osoba pokrzywdzona przestępstwem może występować w procesie jako oskarżyciel/-ka posiłkowy/-a, na zasadach strony, obok lub zamiast oskarżyciela publicznego (prokuratora).

Z występowaniem w tej roli procesowej nie wiąże się dla osoby pokrzywdzonej konieczność pokrycia kosztów procesu, nawet jeśli oskarżony zostanie uniewinniony lub gdy postępowanie przeciw niemu zostanie umorzone.

Osoba pokrzywdzona przestępstwem może aż do rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej złożyć oświadczenie, że chce w procesie występować w takim charakterze. Pokrzywdzona występująca bez pełnomocnika (adwokata) jest o takim prawie informowana przez sąd a wcześniej przez organ prowadzący postępowanie przygotowawcze (na piśmie, wraz z informacją o przysługujących ofierze przestępstwa prawach).

Niedotrzymanie terminu do zgłoszenia się w charakterze oskarżyciela/-ki posiłkowego/-j powoduje niemożność występowania w takiej roli.

Sąd nie wydaje postanowienia o dopuszczeniu oskarżyciela/-ki posiłkowego/-ej, a więc jeśli dana osoba spełnia warunki (jest pokrzywdzoną w sprawie, złożyła wniosek w terminie, a postępowanie nie toczy się w trybie doraźnym lub nie jest postępowaniem poprawczym) to staje się oskarżycielem/-ką posiłkowym/-ą. Sąd odmówi jednak dopuszczenia osoby do tej roli, jeżeli jej wniosek o woli wstąpienia został złożony po terminie, osoba chcąca być oskarżycielem/-ką posiłkowym/-ą nie jest do tego uprawniona (nie jest pokrzywdzona w sprawie), a także, jeśli w postępowaniu bierze już udział określona przez sąd liczba oskarżycieli.

Oskarżycielom posiłkowym przysługują w procesie prawa strony, czyli takie uprawnienia procesowe, jakie mają prokurator (oskarżyciel publiczny) oraz oskarżony.

W praktyce oznacza to:

-Informowanie przez sąd o terminach kolejnych rozpraw;

-Prawo do zadawania pytań oskarżonemu, świadkom;

-Prawo do wnioskowania o przeprowadzenie dowodów np. przesłuchanie dodatkowych świadków, dołączenie dodatkowych dokumentów, innych dowodów np. nagrań (wniosek taki można zgłaszać na piśmie lub ustnie do protokołu rozprawy);

-Prawo do replikowania (ustosunkowywania się do tego, co powiedział na rozprawie oskarżony);

-Prawo do otrzymywania odpisów orzeczeń i zarządzeń wydanych poza rozprawą, jeśli można je zaskarżyć, a oskarżycielka posiłkowa nie była obecna na posiedzeniu sądu, podczas którego je wydano lub w czasie ich ogłoszenia;

-Prawo do posiadania pełnomocnika (adwokata), który może reprezentować oskarżycielkę posiłkową w sądzie;

-Prawo do składania środków odwoławczych- w tym apelacji od wyroku sądu w pierwszej instancji;

-Prawo do wnoszenia takich wniosków jak: o wyłączenie sędziego, protokolanta, ławnika, biegłego; o sprostowanie protokołu rozprawy;

-Prawo do przeglądania akt sądowych, sporządzania z nich notatek, a także ich kserowania;

-Prawo do wypowiadania się w każdej kwestii podlegającej rozstrzygnięciu np. co do zawieszenia postępowania, umorzenia postępowania;

-Prawo do żądania uzupełnienia postępowania przygotowawczego, ale i przewodu sądowego;

-Prawo do przemawiania na zakończenie przewodu sądowego, (po prokuratorze) w tzw. mowie końcowej;

-Prawo do żądania uzasadnienia wyroku;

Oskarżyciel/ka posiłkowa nie musi w trakcie procesu korzystać ze swoich uprawnień. Jednak, jeśli osoba pokrzywdzona występuje w procesie jedynie w charakterze świadka, to wówczas nie ma wpływu na postępowanie, składa jedynie zeznania, a ewentualne uwagi i wnioski może zgłaszać prokuratorowi pod rozwagę. Prokurator nie jest w żaden jednak sposób zobowiązany do brania ich pod uwagę.

Czy i kiedy mogę domagać się odszkodowania od sprawcy?

Jeśli na skutek przemocy Ty lub Twoje dzieci doznaliście uszkodzeń ciała, uszczerbku na zdrowiu, zarówno fizycznym jak i psychicznym, strat majątkowych, to wówczas możesz domagać się zasądzenia od sprawcy przemocy odszkodowania za doznane szkody, a także zadośćuczynienia za doznaną krzywdę.

Powództwo o odszkodowanie można zasadniczo wnieść w dwojaki sposób:

-Jeśli przeciwko sprawcy przemocy toczy się postępowanie karne, to po jego zakończeniu (kiedy jest już podstawowy dowód w postaci wyroku karnego), można wnieść pozew cywilny do odpowiedniego sądu cywilnego. Wówczas postępowanie cywilne toczy się na ogólnych zasadach (trzeba m.in. uiścić wpis sądowy).

-Osoba pokrzywdzona przestępstwem może do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej wytoczyć przeciwko oskarżonemu powództwo cywilne (adhezyjne), aby dochodzić w postępowaniu karnym roszczeń majątkowych wynikających bezpośrednio z popełnionego przestępstwa.

Powództwo adhezyjne można złożyć na etapie postępowania przygotowawczego (wtedy prowadzący postępowanie dołącza pozew do akt i przesyła do sądu). Jednak to od decyzji sądu zależy, czy zostanie o­no rozpoznane czy nie. Również prokurator może poprzeć takie powództwo lub z nim wystąpić.

Pozew musi spełniać wymogi formalne pisma procesowego i pozwu. (zobacz przykładowy pozew)

Sąd ma prawo odmówić przyjęcia pozwu jeśli: roszczenie cywilne z mocy prawa jest niedopuszczalne, roszczenie to nie ma bezpośredniego związku ze stawianymi w sprawnie zarzutami, powództwo zostało złożone przez niewłaściwy/nieuprawniony podmiot, powództwo w tej samej sprawie zostało już wniesione przed inny sąd.

Sąd może zasądzić w całości lub w części albo oddalić powództwo cywilne w razie wydania wyroku skazującego lub warunkowo umarzając postępowanie. Sąd pozostawia powództwo bez rozpoznania, jeśli uniewinnia oskarżonego lub umarza postępowanie a także, gdy uzna, że materiał dowodowy ujawniony w toku postępowania sądowego jest niewystarczający do rozstrzygnięcia powództwa, a uzupełnienie materiału dowodowego spowodowałoby znaczną przewlekłość postępowania.

Jeżeli sąd odmówił przyjęcia powództwa cywilnego lub pozostawił je bez rozpoznania, można dochodzić swego roszczenia w postępowaniu cywilnym.

Jeżeli w terminie 30 dni od daty odmowy przyjęcia lub pozostawienia powództwa cywilnego bez rozpoznania powód cywilny wniesie o przekazanie pozwu sądowi właściwemu do rozpoznawania spraw cywilnych, za dzień zgłoszenia roszczenia uważa się dzień wniesienia pozwu w postępowaniu karnym. Jest to istotne z punktu widzenia przerwy biegu przedawnienia roszczenia.

W razie zawieszenia postępowania sąd na żądanie powoda cywilnego przekazuje wytoczone powództwo sądowi właściwemu do rozpoznawania spraw cywilnych.

Skorzystanie z instytucji powództwa adhezyjnego powoduje, że nie trzeba ponownie wnosić sprawy do sądu cywilnego, co zaoszczędza czas. Szybkie działanie ( a więc i nie czekanie na zakończenie procesu karnego) ma i ten plus, że można złożyć wniosek o zabezpieczenie powództwa. Powoduje o­n, że oskarżony nie może np. pozbyć się składników majątku, które mogą gwarantować zabezpieczenie odszkodowania. Ponadto powództwo cywilne złożone w trakcie procesu karnego przerywa bieg przedawnienia.

Warto też wiedzieć, że w przypadku umorzenia, warunkowego umorzenia lub zawieszenia postępowania przygotowawczego w terminie 30 dni od daty doręczenia postanowienia można żądać przekazania sprawy sądowi cywilnemu. Jeżeli w tym terminie żądania nie zostanie zgłoszone, to zabezpieczenie powództwa upada a wniesiony poprzednio pozew nie wywołuje skutków prawnych.
_________________

[leni56]

obawiam sie ze to jest nieaktualne.

poza tym wniesienie zazalenia na umorzenie/ ostatni akapit / jest 30 dni. Powinno byc 7 dni.

[Echnaton]

To dotyczy przekazania sprawy do sądu cywilnego a tam panują inne reguły!
_________________
„lepiej zapal świecę, niż byś miał przeklinać ciemność”

[leni56]

nie moge znalezc w sieci w miare dobrego materialu o majacych nastapic zmianach - ale juz wiadomo, z e beda zadne.